Nghề thêu tay truyền thống của Việt Nam

Trong thời phong kiến, nghề thêu là một trong những nghề phục vụ cho vua chúa và các bậc triều thần. Tại thời điểm này, nghề thêu được biết đến rất nhiều qua những bộ trang phục với đường thêu tinh xảo, hoa văn sắc nét. Từ trang phục thượng triều đến trang phục thường ngày của vua chúa, đại thần, các mẫu trang phục của hoàng hậu, hoàng gia đến các tiểu thư khêu các đều được thêu rất bắt mắt và sang trọng tùy theo địa vị của mỗi người.

Để có thể tạo ra các hoa văn trên loại vải lúc bấy giờ, đòi hỏi người thợ phải có sự sáng tạo và nhạy bén của mình. Làm thế nào để có thể thêu được những đường nét sắc sảo, sống động thì điều tiên yếu chính là chỉ thêu. Sợi chỉ thêu vào thời đó được nhuộm hoàn toàn bằng nguyên liệu thiên nhiên như cây chàm, củ nâu, vỏ bang, đá mài, hoa hòe… Nhờ những màu sắc thiên nhiên đã tạo nên đầy đủ các màu chỉ tưởng như không thể tạo ra, làm cho các họa tiết trên trang phục thêu lúc bấy giờ rất đẹp, các hình ảnh được thể hiện chi tiết, trông như thật.

Một tác phẩm thêu hoàn chỉnh, các nghệ nhân phải tiến hành rất nhiều công đoạn như: vẽ mẫu, căng nền, sang kiểu, chọn chỉ mầu rồi mới tiến hàng thêu. Công đoạn vẽ mẫu thêu trên vải rất khó, vì vậy nghệ nhân thêu gần như phải đồng thời là họa sỹ. Về kỹ thuật thêu tay truyền thống thì bao gồm 9 kỹ thuật cơ bản: nối đầu, lướt vặn, đâm sô, bó bạt, thêu bỏ, thêu bạt, sa hạt đơn – sa hạt kép, khoắn vảy đơn – khoắn vảy kép và chăng chặn. Công phu nhất là thêu các đường lượn, đường viền, các khối hình, thêu nổi gân lá, đài hoa, mắt phượng…. sao cho các đường chỉ đan vào nhau mịn màng, chân chỉ của từng chiếc lá, đài hoa luôn đều đặn. Đường chỉ càng mịn màng, chân chỉ càng lẩn bao nhiêu, sản phẩm càng có giá trị nghệ thuật thẩm mỹ bấy nhiêu. Muốn vậy, từ khi còn bé, người thợ phải học cách cầm kim, xỏ chỉ sao cho đúng; đâm mũi kim sao cho nhỏ chân; kéo chỉ vừa độ căng; chân chỉ phải bằng và mềm mượt; mầu sắc khi phối phải thật hài hòa.

Mặc dù nghề thêu lúc bấy giờ rất phát triển ở Quất Động nhưng để có thể nói đến sự chuyên nghiệp, đạt đến mức tinh xảo thì phải nhắc đến xứ Huế – đây được xem là nơi đánh dấu bước phát triển mớii của nghề thêu. Khi triều Nguyễn xây dựng hoàng cung tại đây, bà Hoàng Thị Cúc – mẹ vua Bảo Đại cùng Nam Phương hoàng hậu đã kết hợp những tinh hoa của nghệ thuật thêu tay Việt Nam với kỹ thuật thêu của Châu Âu để nâng nghệ thuật thêu của cung đình lên đỉnh cao hơn, gắn với những nét thùy mị, tinh tế, tỉ mỉ của người con gái xứ Huế. Qua đó các trang phục lúc này được hoàn thiện hơn, sự oai nghiêm, hùng mãnh của rồng, sự duyên dáng, e ấp của các loài hoa đều thể hiện sắc nét trên trang phục. Một học giả người Pháp đã viết: “Người thợ thêu An Nam khéo léo hơn người thợ thêu Trung Quốc về đường kim mũi chỉ và cách pha màu sắc…”

Trải qua bao thế kỷ, thăng trầm của lịch sử, nghề thêu truyền thống, tưởng chừng như bị mai một nhưng nghề thêu vẫn tồn tại và được gìn giữ. Ngày nay xã hội càng phát triển, nghệ thuật thêu ngày càng được cải thiện, các màu chỉ thêu thay vì trước đây được nhuộm bằng màu tự nhiên thì ngày nay được nhuộm với các màu công nghiệp, tạo ra màu sắc đa dạng và phong  phú. Tuy vậy nhưng nghệ thuật thêu tay vẫn giữ được bản sắc văn hóa lâu đời của dân tộc, các bức tranh luôn được thể hiện sống động, thu hút làm lay động những người yêu nghệ thuật thêu tay này. Nhờ đó mà tranh thêu tay không chỉ ngày càng phát triển, đáp ứng được nhu cầu của khách hàng trong nước và quốc tế mà còn góp phần tôn vinh vẻ đẹp nghề truyền thống của đất nước, con người Việt Nam.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *